Het geld van de toekomst/Wijsheid in het Informatietijdperk?

Uit Aardnoot
Naar navigatie springen Naar zoeken springen
De printervriendelijke versie wordt niet langer ondersteund en kan mogelijk weergavefouten bevatten. Werk uw browserbladwijzers bij en gebruik de ingebouwde browser printfunctionaliteit.

Gevolgen voor banken en financiële diensten

Het geld van de toekomst (101)
Bernard Lietaer

Hoofdstuk 4. Vijf scenario’s voor de toekomst

De komst van het Informatietijdperk brengt niet alleen positieve gevolgen met zich mee. De enige zekerheid die het verkondigt, is verandering. Weerstand tegen zulke verandering heeft bewezen de verandering op de lange termijn nog traumatischer te maken. De kostenstructuur ten voordele van het net is zo overweldigend dat de verandering onweerstaanbaar zal zijn. Die verandering zal ook veel sneller wereldwijd plaatsvinden dan het geval was met de Industriële Revolutie.

Het is belangrijk dat we ons bedenken dat informatie-als-middel slechts ruw materiaal is, net zoals steenkool dat was in het begin van het Industriële Tijdperk. Informatie wordt pas echt nuttig als zij wordt omgezet in kennis en met wijsheid wordt gebruikt. We moeten daarom de subtiele maar kritieke verschillen definiëren tussen de bijbehorende concepten van data, informatie, kennis en wijsheid.

Een goed beginpunt is de vraag van T.S. Eliot: ‘Waar is de wijsheid die we hebben verloren in de kennis? Waar is de kennis die we hebben verloren in de informatie?’

Waar Harlan Cleveland aan toevoegt: ‘Waar is de informatie die we hebben verloren in de data?’94

Data zijn onbewerkte observaties zonder context. Een lijst van telefoonnummers is een voorbeeld van ruwe gegevens.

Informatie is data die zijn geordend, volgens een bepaald systeem dat het mogelijk maakt die data terug te vinden en ze hopelijk nuttig te maken voor iemand als u. Een alfabetische volgorde in een telefoonboek ordent de ruwe telefoonnummergegevens op zo’n bruikbare manier.

Kennis is informatie die door u is opgenomen, geïntegreerd in alles wat u door ervaring en studie weet en die daardoor voor u beschikbaar is als basis voor uw handelingen in uw leven. U weet dat dit specifieke telefoonnummer het nummer van uw vriend is, en dit verbindt het met alle andere zaken die u van die vriend weet. Een steeds belangrijker vorm van kennis is, te leren hoe u de informatie die voor u nuttig is, kunt vinden.

Wijsheid voegt diepte, perspectief en betekenis toe aan kennis, door het integreren van andere manieren van weten dan logica en analyse, zoals intuïtie of het oordeel en het gevoel vanuit het hart. Wijsheid is per definitie multidimensionaal en overschrijdt de grenzen tussen verschillende gebieden en manieren om tot kennis te komen. Zij is de uiteindelijke synthese die iemand niet opgedrongen kan worden of die niet aan iemand anders onderwezen kan worden: ‘We kunnen iets weten door de kennis van anderen, maar we kunnen niet wijs zijn door de wijsheid van anderen.’ (Michel de Montaigne, 1533–1592)

In onze vergelijking van de steenkool uit het Industriële Tijdperk is data de steenkoolader diep in de mijn. Informatie is een zak steenkool die klaarstaat om gebruikt te worden. Kennis is het staal dat we daarvan kunnen maken. En wijsheid is de brug, en de nieuwe verbindingen tussen mensen waartoe die brug kan leiden, dat het doel van het hele proces is.

Als we de voordelen van de Informatiesamenleving willen realiseren, zal de verandering zowel kennis als wijsheid vereisen. Als we ervoor kiezen om een bepaalde mate van wijsheid te laten overheersen, zou de Informatierevolutie kunnen helpen bij het scheppen van Duurzame Voldoening, in plaats van andere mogelijke scenario’s die in het volgende hoofdstuk worden beschreven. Daarom noem ik Duurzame Voldoening ook: verstandige groei.

Enkele belangrijke punten:

  • Of we het leuk vinden of niet, op dit moment vindt er een informatierevolutie plaats. Pogingen van neo-Luddieten om dit proces tegen te houden, zullen tijdens deze overgang nog minder succes hebben dan de pogingen van hun voorgangers ten tijde van de Industriële Revolutie.
  • Informatietechnologie zelf is geen magische bol die al onze problemen oplost, noch is het een monster van Frankenstein dat zijn scheppers opslokt. In potentie is het beide, en nu is de tijd gekomen om waakzaam te zijn en ons bewust te zijn van de onderliggende zaken. Diezelfde technologie maakt op hetzelfde moment twee krachtige tegengestelde soorten dynamiek los. De ene leidt naar de ‘revolutie van eerlijkheid’ van Cleveland, waar informatie-als-middel kansen geeft voor toename en spreiding van welvaart op ongekende schaal. De andere kracht zou kunnen leiden tot een ‘Corporate Millennium’ (zie het volgende hoofdstuk) waar ‘informatiebaronnen’ de rol van ‘roofridders’ uit het begin van de Industriële Revolutie vervullen.
  • Het is niet de technologie die er echt toe doet, maar de manier waarop we die gebruiken. Het hele geldspel gaat veranderen. Aanvullende keuzes die uitgaan boven nationale munteenheden zijn zowel onvermijdelijk als noodzakelijk. Dit proces begon voordat de nieuwe technologieën beschikbaar waren en die technologieën kunnen zijn spreiding en schaal versterken. Voor het eerst sinds een paar eeuwen komen er nieuwe spelers in het spel, die geheel nieuwe manieren van het definiëren, scheppen en gebruiken van geld bepalen. Deze nieuwe geldgrens biedt ongekende kansen voor het heroverwegen van het soort geld dat we willen hebben en voor het daarin opnemen van eigenschappen die kunnen helpen bij het oplossen van de kwesties waar onze samenlevingen in de voorzienbare toekomst het hoofd aan moeten bieden. De mogelijkheden bijvoorbeeld die nieuwe geldstelsels bieden om werkloosheidsproblemen aan te pakken die zich zullen voordoen tijdens de overgang naar de uitdagende nieuwe informatiesamenleving, moeten voor iedereen van belang zijn, zelfs voor de huidige elite die nu aan de top van de beloningsschaal staat. Evenzeer zijn de zorg voor ouderen en het herstel van gemeenschappen en milieu doelen waar iedereen zich achter moet kunnen stellen.
  • Munteenheden van particuliere ondernemingen zijn niet noodzakelijk een probleem. Zoals we immers in de Introductie en in hoofdstuk 2 al gezien hebben, zijn onze bekende ‘nationale’ munteenheden munteenheden op basis van bankschuld, dat wil in werkelijkheid zeggen particulier uitgegeven bankgeld dat op nationaal niveau is erkend. Mogelijke problemen ontstaan wanneer ondernemingsgeld de facto of wettelijk bekrachtigde monopolies worden, waardoor de keuzemogelijkheden van de mensen worden verminderd en die kunnen leiden tot machtsmisbruik door diegenen die dat monopolie bezitten.93

Aan de positieve kant geeft informatie-als-middel aan meer mensen dan ooit de mogelijkheid om hun eigen munteenheden te scheppen die hun eigen waarde kunnen weerspiegelen. Om te beginnen moeten we ons er daarom van bewust zijn dat er keuze in geldstelsels bestaat, en dat die keuze belangrijk is. Historisch gezien zijn de meeste eigenschappen van geldstelsels niet bewust totstandgekomen. Zij hebben zich gewoon ontwikkeld en weerspiegelden uiteindelijk slechts datgene wat de machtsstructuur en het collectieve onderbewustzijn van de bijbehorende samenlevingen eraan toekenden. Nu hebben we de kans het anders te doen. We weten genoeg over geld en het collectieve onderbewustzijn om over de beschikbare opties te kunnen praten. Bewuste keuze in geldstelsels op alle niveaus—wereldwijd, nationaal, bij ondernemingen, aan de wortels van de samenleving of individueel—zou wel eens de krachtigste invloed kunnen zijn op het vaststellen of de kansen van het Informatietijdperk wel of niet tot Duurzame Voldoening of een andere uitkomst zullen leiden.

In het volgende hoofdstuk zullen we de gevolgen voor de samenleving onderzoeken van de overheersing van verschillende soorten munteenheden die door verschillende deelnemers worden geschapen.