Het geld van de toekomst/Duurzame Voldoening
| ← | → |
Mijn sterkste motivering voor het onderzoeken en schrijven van dit boek was mijn toenemende overtuiging dat het mogelijk moet zijn om nog tijdens óns leven een Gouden Eeuw van Duurzame Voldoening te scheppen. Deze brief aan mijn beste vriend uit mijn middelbareschooltijd, die nu als benedictijner monnik bij het Titicacameer in Zuid-Peru woont, legt uit waarom.
Bernard Lietaer
20 Sunnyside Avenue, A421
Mill Valley C.A. 94941Mijn goede vriend Pierre,
Ik ben bezig een boek te schrijven over een onderwerp dat jij—in jouw afzondering als monnik bij jouw meer aan het einde van de wereld—waarschijnlijk weinig relevant zult vinden. Niettemin ben jij, van alle mensen die ik ken, een van de echt weinigen die in uiterste luxe leven: in staat te zijn al je tijd en energie te wijden aan het volgen van je roeping, te zijn die je wilt zijn, zonder enige geldzorgen. Ik vind het ironisch dat monniken, die niets hebben, of misschien de erg rijken, of de buitengewoon begaafden, zich jouw gelijkmoedigheid ten aanzien van geld kunnen veroorloven. De rest van ons, de grote meerderheid van de mensen, zelfs in de rijkste landen ter wereld, zijn gezwicht voor de verplichting—of moet ik zeggen, de verleiding—om ‘het brood te verdienen’ op een manier die niet echt overeenkomt met wat we echt zouden willen doen of zijn.
Hoeveel hebben we van ons wezen moeten opgeven, van wie we echt willen zijn, in dit proces van geld verdienen? Velen hebben zelfs niet durven uitvinden wat zij echt zouden willen doen, uit angst dat het te pijnlijk zou zijn om daarna terug te keren naar het ‘normale’ werk. Het spel dat we spelen is dat we—later, als we met pensioen gaan, als we genoeg geld opzij hebben kunnen leggen—voor onze dromen zullen gaan zorgen. Sommige mensen doen dat met kleine stapjes. We haasten ons door de week, zien uit naar het weekend of een vakantie, wanneer we gaan doen wat we echt willen doen.
Je weet dat ik niet altijd optimistisch ben geweest over de toekomst van de mensheid. Je weet dat ik ‘realistisch’ genoeg was om geen kinderen te willen hebben als zij regelmatig bang zouden moeten zijn voor vernietiging door een atoombom, zoals het geval was tijdens de Koude Oorlog. Dus waar ik over heb gedroomd komt voor jou misschien als een verrassing. Ik heb de mogelijkheid gezien van een Gouden Eeuw van Duurzame Voldoening, waar het geld dat we gebruiken ons in staat zal stellen om onszelf te zijn. Ik heb durven dromen dat elk kind dat in deze wereld wordt geboren als voornaamste zorg zal hebben, te ontdekken wat zijn of haar roeping echt is en de gelegenheid zal hebben om in die ontdekkingsreis echt goed te zijn. Wat is de zin van het leven als de belangrijkste reden dat genieën zo zeldzaam zijn is, dat we het genie doden nog voordat iemand weet op welk gebied zij een genie is? En hoeveel van ons die erachter komen wat wij echt willen zijn, hebben de gelegenheid of de middelen om te leren hoe wij onze volledige potentie moeten realiseren? Misschien heeft het menselijke ras wel alle genieën nodig die het kan produceren, om uit de collectieve hoek te komen waar we onszelf in hebben geplaatst.
Wat als de schaarste niet vooral ‘daarbuiten’, in de natuur is, zoals we allemaal eeuwenlang hebben geloofd? Wat als het geldstelsel dat we gebruiken, waardoor we collectief zijn gehypnotiseerd, voortdurend juist die schaarste creëert die we het meeste vrezen? Is er een grens aan wat we kunnen leren, aan de hoeveelheid hartstocht, creativiteit of schoonheid die we kunnen oproepen en waarvan we kunnen genieten? Wat als elke tuin met dezelfde liefde en aandacht voor detail zou kunnen worden verzorgd als die de traditionele Japanse theetuin heeft geschapen? Wat als elk kind door de beste leraren op hun eigen gebied van geluk kan worden aangemoedigd? Wat als elke straat in onze steden een werk van schoonheid zou worden? Wat als er beperkingen ontstaan wanneer we ‘werk’ in ‘banen’ veranderen, dat wil zeggen de noodzaak om ons werk te ruilen voor een kunstmatig schaarse munteenheid? Waarom kunnen we geen geldstelsel ontwerpen dat voor ons werkt, in plaats van dat wij voor dat stelsel werken? Walter Wriston, voormalig voorzitter van Citibank, definieerde geld als informatie. Waarom zou informatie schaars moeten zijn, vooral in een tijd waarin de technologieën van het Informatietijdperk zich als een lopend vuurtje over de wereld verspreiden?
Ja, ik moet toegeven dat het niet zó eenvoudig is. Voor je hieruit opmaakt dat ik volledig gek geworden ben, vraag ik je om naar me te luisteren, met me mee te gaan in het onderzoeken van een paar nieuwe mogelijkheden. Ik hoop dat je ze net zo verrassend en leuk zult vinden als ik dat doe.
Je vriend,
Bernard
Om te beginnen zal een definitie van Duurzame Voldoening nuttig kunnen zijn.
Van alle definities van Duurzaamheid is degene waaraan ik de voorkeur geef, de instructie die mijn hopman gaf als we bij een nieuwe kampeerplek aankwamen: ‘Laat de plek beter achter dan je haar gevonden hebt.’ Een meer formele definitie wordt gegeven door het rapport van Gro Brundlandt voor de Verenigde Naties (1987): Duurzaamheid is karakteristiek voor een samenleving die ‘haar behoeften bevredigt zonder de vooruitzichten van toekomstige generaties te verminderen’. Zo’n samenleving, geloof ik, moet in dat proces ook de behoeften en verscheidenheid van andere vormen van leven respecteren.
Voldoening slaat niet op het mechanisch vergaren van meer ‘spullen’ of een Porsche in elke garage. Voldoening is wat aan zoveel mogelijk mensen voldoende keuzevrijheid op materieel gebied verschaft, zodat zij hun passie en creativiteit kunnen uiten. Zulke creativiteit is de uitdrukking van hun hoogste vorm van bewustzijn, hun hoogste roeping, en geeft een beter gevoel van betekenis aan hun leven. Iemand die verhongert en wiens kind door de honger op sterven ligt, heeft gewoon niet de gelegenheid creativiteit op een positieve manier te uiten.
Verderop in dit boek zult u het bewijs vinden waarop het scenario van Duurzame Voldoening is gebaseerd en waarom het geen luchtkasteel is. U zult de op monetair en op andere niveaus pragmatisch geteste mechanismen zien die Duurzame Voldoening voor ons net zo realistisch en met dezelfde waarschijnlijkheid als de voorgaande scenario’s mogelijk maakt.
Een eenvoudige manier om de kernstelling van Duurzame Voldoening te presenteren is, dat het nu mogelijk is kapitalisme door initiatieven op het gebied van het geldstelsel werkelijk duurzaam te maken, duurzaam niet alleen ecologisch maar ook sociaal-politiek. Kortom, kapitalisme met een menselijk gezicht hoeft niet langer een paradox te zijn.
Een belangrijke gemeenschappelijke sleutel om duurzaam kapitalisme te ontwikkelen, is de implementatie van geldstelsels die die doelen ondersteunen. We zullen zien hoe ten minste drie van de meest kritieke problemen van de huidige samenleving effectief kunnen worden aangepakt door gebruik te maken van nieuwe soorten munteenheden, die als aanvulling op het bestaande nationale geld kunnen dienen en die reeds nu op kleine schaal, in prototypevorm in een tiental landen ter wereld, zo werken.