Het geld van de toekomst/Instabiliteit van de munteenheid: kosten voor de zakenwereld

←

De Terra als initiatief van het bedrijfsleven

Het geld van de toekomst (325) Bernard Lietaer

Het bedrijfsleven en het milieu: vanuit het standpunt van het bedrijfsleven

→

In een onderzoek door Fortune van de grootste 500 ondernemingen in de VS in 1992 meldden alle deelnemers aan het onderzoek dat valutarisico’s nu hun grootste zorg zijn.¹²⁶ Bovendien zei 85% dat zij dure strategieën voor derivaten moeten gebruiken om dat valutarisico te verminderen. Het is belangrijk dat de firma’s die zich het meest met hedging bezighouden, ook de grootste en best ontwikkelde ondernemingen zijn.¹²⁷ Een belangrijk aspect waar nog geen onderzoek naar gedaan is, is dat veel buitenlandse investeringen helemaal niet worden gedaan, gewoon omdat het valutarisico niet kan worden afgedekt of omdat afdekken daarvan te duur is. Deze opportuniteitskosten zijn niet alleen schadelijk voor de betrokken onderneming maar ook voor de samenleving als geheel. Er was in het bijzonder overeenstemming over het feit dat het risico van rentevoeten vele malen minder belangrijk is dan het valutarisico.

Eén manier waarmee ondernemingen geleerd hebben om zich aan te passen aan dit gebrek aan een internationale waardestandaard is, over te gaan op barter. De omvang van de ‘countertrade’ (internationale barter) in 1997 werd door de IRTA (International Reciprocal Trade Association) geschat op $650 miljard en groeit met 15% per jaar, drie keer zo snel als de toename van transacties in conventionele geldeenheden. Omdat dit het niveau was van vóór de recente geldcrises zal de countertrade in het jaar 2000 waarschijnlijk voor het eerst meer dan $1 biljoen bedragen. Twee derde van alle ondernemingen op de lijst van de Fortune 500 houdt zich egelmatig met zulke transacties bezig.¹²⁸ Door een gebrek aan standaardisatie kennen zulke transacties hoge juridische en operationele kosten. Vanuit dit gezichtspunt is de Terra slechts een standaardisering van een internationale eenheid voor barter. Binnen sommige bedrijfstaksectoren is zo’n standaardisatie reeds toegepast (zie het kader over sectorale barterstandaards), maar standaards die over meerdere bedrijfstakken heen reiken zijn nog niet opgezet. Bovendien zou dit zodanig kunnen worden opgezet dat het niet alleen aanzienlijke voordelen geeft voor het bedrijfsleven maar ook voor de samenleving in het algemeen.

Omdat barter ontworpen is om per definitie inflatiebestendig te zijn, zou het ook ideaal zijn voor planning op de lange termijn en voor contractuele en internationale handelsdoeleinden op de langere termijn.

Het kan worden uitgegeven op basis van de fysieke voorraden aan producten die in de mand zijn opgenomen en wordt daar dan volledig door ondersteund, waardoor maximale veiligheid en stabiliteit van de betrokken eenheid verzekerd zijn. In die zin is de Terra gewoon een ontvangstbewijs voor een gestandaardiseerde voorraad, dat als ruilmiddel gebruikt kan worden.

Samenvattend zal de Terra onder normale monetaire omstandigheden de operationele kosten doen verminderen en zal het bovendien, in geval van aanzienlijke monetaire instabiliteit, een zeer stevig opvangsysteem zijn.

Sectorale barterstandaarden

Sommige bedrijfstakken hebben speciaal voor hun bedrijfstak al standaardruileenheden ontwikkeld. De International Air Transport Association (IATA) bijvoorbeeld gebruikt al meer dan twee decennia haar eigen wereldwijde rekeneenheid om onderlinge betalingen tussen haar leden-luchtvaartondernemingen te verrichten. Ook ‘hotelkamers’ en ‘televisiespots’ ontwikkelen zich langzaam tot een standaardbartereenheid voor specifieke bedrijfstakken. In dat opzicht zou de Terra of elke andere GRC-eenheid gewoon de volgende logische stap zijn voor een bartereenheid die onderling door meerdere bedrijfstakken gebruikt kan worden. Zulke sectorale standaarden zouden zelfs een component van de Terra zelf kunnen zijn.

Een gespecialiseerde zakelijke entiteit, Countertrade Alliance geheten, zal deze ‘munteenheid’ uitgeven in ruil voor het inbrengen van goederenvoorraden in de mand. Zij zal desgevraagd Terra’s in nationale munteenheid kunnen terugbetalen, tegen een kleine vergoeding, door de overeenkomstige grondstoffen te leveren aan bestaande grondstoffenbeurzen en ze daardoor, indien nodig, om te wisselen in de conventionele nationale munteenheid. De betrokken grondstoffenbeurzen zullen dezelfde zijn die nu gebruikt worden voor termijncontracten van grondstoffen. Doordat hierdoor alle verplichtingen zijn afgedekt, kan de Countertrade Alliance het voordeel hebben van de AAA beoordeling van het veiligheidsrisico.

Door ten slotte de opslagkosten van de mand door te berekenen aan de houder van de Terra, krijgt men een munteenheid met een ingebouwde vertragingsvergoeding (dat wil zeggen een tijdgebonden vergoeding voor het aanhouden van een munteenheid, conceptueel gelijk aan een negatieve rente), geschat op 3 tot 4% per jaar. Het in een munteenheid combineren van de eigenschappen van inflatiebestendigheid en vertragingsvergoeding geeft aan deze handelsmunteenheid de volgende twee ongebruikelijke interessante mogelijkheden.

• Het gebruik van de Terra leidt automatisch tot tegengestelde krachten voor de heersende business cycle, waardoor de algemene stabiliteit en voorspelbaarheid van het economisch stelsel en de voorwaarden voor de economische ontwikkeling worden verbeterd. Zoals Paul Krugman zei: ‘Problemen die we dachten te kunnen genezen hebben opnieuw de kop opgestoken, net als tijdelijk onderdrukte bacteriën die op een later tijdstip tot een mogelijke weerstand tegen antibiotica leiden... Er zit kortom absoluut een snufje van de jaren dertig in de lucht.’¹²⁹
  Zoals we eerder hebben gezien kan de Terra zodanig worden beheerd, dat ze een krachtig anticyclisch economisch effect heeft op het officiële geldstelsel. Zij kan daardoor bijdragen aan het verminderen van economische instabiliteit en onvoorspelbaarheid, door de risico’s van zowel een belangrijke wereldwijde recessie op dit moment als van toekomstige inflatoire hoogconjunctuur te verminderen.
• Niet in de laatste plaats kan het ten behoeve van planning en contractuele doeleinden gebruikmaken van een munteenheid met een vertragingsvergoeding, zoals de Terra, het conflict wegnemen met betrekking tot welke munteenheid moet overheersen tussen financiële prioriteiten en prioriteiten op de lange termijn (bijvoorbeeld ecologische overwegingen). Door dit te doen wordt de noodzaak van regulatie om het doel van duurzaamheid op de lange termijn te bereiken, verminderd.

Samenvattend kunnen we zeggen dat door het opzetten van de Terra door een Countertrade Alliance, particuliere initiatieven in staat worden gesteld vijf belangrijke problemen aan te pakken die nu door internationale ondernemingen ervaren worden:

1. Het verschaft ondernemingen een internationale waardestandaard.
2. Het vermindert de kosten van het afronden van bartertransacties.
3. Het geeft een verzekering tegen de onzekerheden die voortkomen uit de internationale instabiliteit van munteenheden.
4. Het vermindert op systematische wijze de mogelijkheid of het belang van een wereldwijde recessie.
5. Het lost op structurele wijze het conflict op tussen ecologische duurzaamheid op de lange termijn en de financiële prioriteiten die zijn ingebouwd door het conventionele systeem van munteenheden.

Zo’n strategie kan om te beginnen worden opgezet als een kleinschalig pilotproject op het internet tussen een kerngroep van internationale ondernemingen. Wanneer het systeem zijn operationele waarde bewezen heeft en indien de internationale monetaire omstandigheden dat rechtvaardigen, kan het worden uitgebreid om meer deelnemers tot de Alliance toe te laten.

Aldus kunnen initiatieven uit het bedrijfsleven een belangrijke bijdrage leveren aan het welvarender, stabieler en duurzamer maken van deze planeet.

Het bedrijfsleven en het milieu: vanuit het standpunt van het bedrijfsleven

Een speciaal rapport van Global Business Network over duurzaamheid concludeerde:

‘Bedrijfsleven en milieu kunnen niet langer worden gescheiden. Het wereldwijde milieusysteem en het sociaal economische systeem horen nu bij elkaar het lot van de een is gekoppeld aan het lot van de ander. Als de conventionele industrialisering doorzet riskeert het het ecosysteem te laten instorten; als het ecosysteem instort, stort de economie in.

Het industriële stelsel is erg kwetsbaar voor een belangrijke ecologische verstoring. Multinationale ondernemingen zijn afgesteld als grandprixraceauto’s, om steeds weer snellere rondetijden te realiseren. Zij nemen aan dat het racecircuit volkomen effen is, zonder hinderpalen. Industriële installaties, gebouwen, fabrieken, leidingen voor de overdracht van energie, zij zijn allemaal ontworpen voor een beperkte hoeveelheid aannames met betrekking tot het klimaat en het ecosysteem voorzichtige maximale winstbelasting, beperkte weerstand tegen aardbevingen, een gestage stroom aan middelen. Maar we weten nu, uit studies naar zulke zaken als Arctische ijskappen, dat de natuur in staat is tot veel ernstiger verstoringen dan we op grond van de recente, relatief beperkte bandbreedte van klimaatveranderingen hebben aangenomen. Dit doet de operationele basis van de huidige industriële samenleving direct blootstaan aan het risico van wereldwijde ecologische verstoringen en de daarbijbehorende wijdverbreide natuurrampen.’¹³⁰

Zoals we eerder gezien hebben (in hoofdstuk 1) is de verzekeringsindustrie de eerste belangrijke sector wier winstniveau direct door dit verband is getroffen. Maar ook al is het de eerste, het is zeker niet de laatste sector die getroffen zal worden.