Het geld van de toekomst/Links noch rechts, maar voorwaarts?
| ← | → |
Het traditionele debat van links-rechts is zelf een erfenis van het economisch raamwerk van het Industriële Tijdperk. De oorsprong van dit debat had te maken met particulier of openbaar eigendom van de ‘productiemiddelen,’ dat wil zeggen de fabrieken en machines. Hoewel de productiemiddelen veranderen in kennis is het nieuwe politieke en economische taalgebruik dat met die nieuwe werkelijkheden kan omgaan nog niet totstandgekomen.
Maar als we het monetaire raamwerk zelf eens zouden veranderen? Om dit te begrijpen zullen we eerst een heel eenvoudig spelletje spelen, dat we het ‘Voldoende Geld-spel’ noemen.
|
Het spel kan worden gespeeld met een of meer mensen. U kunt het alleen doen, met uw gezin of met een groep vrienden of vreemden. In dit spel zult u veel over uzelf en over anderen leren. Het spel kent geen verliezers, maar degene die het meeste plezier heeft, wint. Doe gewoon alsof er geen geldgebrek is. Als door een wonder is dat zo gekomen. U bent de oprichter van een grote financiële instelling of stichting en de spelregels vereisen dat u uw geld binnen de gemeenschap uitgeeft. Dat kan uw buurt zijn, een groep vrienden of uw gezin, een hele regio of een niet-geografische gemeenschap, zoals een subgroep op het internet. Daarna beslist u wat u met uw geld in die gemeenschap wilt doen. U kunt al uw wensen laten uitkomen en de gemeenschap maken waar u altijd van gedroomd hebt. Vervolgens beantwoordt u deze drie vragen:
In een volgende ronde moet u onderzoeken hoe uw verschillende visies elkaar kunnen helpen en hoe sommige van uw initiatieven met de initiatieven van anderen verweven kunnen worden. Vaak zult u zien dat zij elkaar op onverwachte manieren versterken en tot synergie kunnen leiden. Enkele van de gemeenschapsdoelen die naar voren zijn gekomen toen dit spel gespeeld werd zijn:
We kunnen zien dat er in onze gemeenschappen, in onze steden, onder de mensen en in de gezinnen waar we mee en in leven, veel werk verzet moet worden. Er zijn mensen die in staat zijn dat werk te doen en dat werk ook willen doen – mensen die de kennis en de kunde hebben om deze dingen voor elkaar te krijgen. Onze problemen worden niet veroorzaakt door een gebrek aan mensen of ideeën. Er zijn zelfs organisaties die de kennis hebben om mensen in te huren en aan het werk te zetten. Dit kan allemaal voor elkaar gebracht worden. Wat ontbreekt er dan? |
Dit spel laat zien wat Edgar Cahn, de schepper van Tijddollars, bedoelt als hij zegt: ‘De echte prijs die we voor geld betalen is de greep die geld heeft op ons gevoel voor wat mogelijk is—de gevangenis die geld bouwt voor onze verbeeldingskracht.’29
Het is een feit dat er genoeg werk bestaat om iedereen in uw gemeenschap de rest van zijn of haar leven bezig te houden; werk dat een uitdrukking is van onze specifieke creativiteit. Zijn we zo gehypnotiseerd geraakt door onze eigen angst voor de schaarste aan geld dat we ook bang zijn voor gebrek aan werk?
Wat kunnen we dan doen? Het korte antwoord is: schep complementaire munteenheden die ontworpen zijn om sociale functies te vervullen die de nationale munteenheid niet vervult of niet kan vervullen. Een verscheidenheid van zulke niet-traditionele munteenheden, die al in een tiental landen werkzaam zijn, zal hieronder worden beschreven. Hier zal ik alleen de nieuwe mogelijkheden aanduiden waartoe zo’n strategie kan leiden.
Stelt u zich eens voor wat er mogelijk wordt als twee complementaire economische stelsels parallel werkzaam mogen zijn. Aan de ene kant een wereldeconomie vol concurrentie, die gedreven wordt door de gewone bestaande nationale geldstelsels, en aan de andere kant een coöperatieve plaatselijke economie op basis van complementaire munteenheden. De concurrerende economie omvat de bekende ‘banen’ van vandaag, betaald met de schaarse nationale munteenheid, terwijl de coöperatieve economie allerlei soorten activiteiten zou omvatten waarvoor mensen vrolijk zullen betalen met een complementaire munteenheid die altijd in voldoende mate aanwezig is. Werkloosheid en onderbezetting kunnen worden opgelost doordat mensen werk verrichten in hun gemeenschap en betaald worden in lokale munteenheid.
|
Wat er ontbreekt is geld. Iedereen wacht op geld. Als we daar even over nadenken is het een fascinerend fenomeen. Stelt u zich eens een marsman voor die in een arme buurt landt en vervallen gemeenschappen ziet, mensen die op straat slapen, kinderen zonder opvoeders en kinderen die honger hebben, bomen en rivieren die sterven door gebrek aan zorg, ecologisch verval en alle andere problemen waar we mee te maken hebben. Hij zou ook zien dat we precies weten wat we daar allemaal aan moeten doen. En tot slot zal hij ook zien dat er talloze werkwillige mensen zijn die werkloos zijn of slechts een gedeelte van hun bekwaamheden gebruiken. Hij zou bovendien zien dat veel mensen een baan hebben maar dat ze niet het werk doen dat ze graag zouden willen doen. En dat ze allemaal op geld wachten. Stelt u zich voor dat die marsman ons vraagt, hem uit te leggen wat dat vreemde ‘geldding’ is waar we op lijken te wachten. Zou u hem, zonder in lachen uit te barsten, kunnen zeggen dat we wachten op een ‘overeenkomst binnen een gemeenschap om iets—eigenlijk bijna alles—als ruilmiddel te gebruiken’? En blijven wachten? Als onze marsman vertrekt zal hij zich afvragen of er wel intelligent leven op deze planeet is. |
Zoals in het verhaaltje van ‘Een wereld in evenwicht’ (hoofdstuk 1) zouden de meeste mensen een gedeelte van hun tijd in beide economieën besteden, of zouden binnen één gezin sommige leden vooral werken in de kringloop van de concurrentie-economie terwijl anderen vooral in de plaatselijke economie zouden werken. Hopelijk kunnen beide ‘hun geluk volgen’ omdat ze idealiter beiden de mogelijkheid hebben dat hun werk ook hun baan wordt.
Zo’n resultaat is mogelijk binnen wat ik de ‘Integrale Economie’ zal noemen (in detail verklaard in hoofdstuk 9), die bestaat uit zowel de traditionele concurrentie-economie aan de ene kant, als een plaatselijke coöperatieve economie aan de andere kant. De eerste levert financieel kapitaal en de laatste sociaal kapitaal. Zij kunnen in symbiose met elkaar samenwerken, zoals weergegeven in figuur 5.2.
|
|
| Figuur 5.2: Integrale Economie met complementaire muntstelsels |
Ik noem dit ‘integraal’ omdat het zich richt op integrerende dimensies die de officiële economie placht te vergeten of te negeren. Maar voordat we begrijpen hoe de Integrale Economie werkt, moeten we meer bekend raken met deze niet-traditionele munteenheden, die de gebruikelijke nationale munteenheden zouden aanvullen.
Wat mij erg verbaasde was te ontdekken hoe opmerkelijk dicht we al eens waren bij het implementeren van zo’n oplossing, destijds in de jaren dertig. Maar in die tijd leken de regeringen nog niet rijp te zijn deze benadering een echte kans te geven. De Zeitgeist van de jaren dertig was een sterke voorstander van hiërarchische en gecentraliseerde oplossingen voor alle problemen. U zult ook merken dat deze experimenten door de regeringen werden tegengehouden, niet omdat ze niet werkten maar omdat ze te goed werkten zonder de noodzaak van bemoeienis door de centrale overheid.