Het geld van de toekomst/Derivaten
| ← | → |
Behalve dat ze een ommekeer teweeg hebben gebracht in het bankwezen en de bewegingen van munteenheden hebben versneld, hebben computers nog een andere rol op de valutamarkten gespeeld: ze hebben de explosieve ontwikkeling mogelijk gemaakt van een geheel nieuwe golf van financiële producten, met als soortnaam ‘derivaten’.186 Derivaten maken het mogelijk om elk stukje financieel risico te ontkoppelen en elk risico apart te verhandelen. Charles Sanford, de oud voorzitter van Bankers Trust en een van de pioniers van de bedrijfstak, beschreef derivaten als de bouwers van de ‘particle theory van financiën’.
- Futures: een valuta futures contract is een overeenkomst om een munteenheid te kopen of te verkopen op een aangegeven tijd en plaats (een ‘commodity’ beurs) in de toekomst tegen een vandaag overeengekomen prijs.
- Forwards: hetzelfde als futures, behalve dat de prijs de prijs van vandaag is en het contract niet op een beurs verhandeld wordt maar direct met een specifieke financiële instelling (‘Over the Counter’, OTC).
- Opties: een valutaoptie is het recht, maar niet de plicht, om een munteenheid te kopen (‘call’) of te verkopen (‘put’) tegen een overeengekomen prijs. De ontwikkeling van de optiemarkt is te danken aan de theoretische doorbraken op het gebied van het vaststellen van de prijzen van opties van de professoren Robert Melton en Myron Scholes, waarvoor zij in juni 1997 werden geëerd met de Nobelprijs.
Deze instrumenten zijn de bouwstenen wier combinaties de overdracht van vele risico’s mogelijk maken. Sommige van deze combinaties (‘exotics’) kunnen erg ingewikkeld zijn. Al deze instrumenten bestaan ook voor commodities anders dan valuta, maar het volume van valutaderivaten, in het bijzonder de OTC handel, doet het volume van alle andere commodities in het niets verdwijnen.
Een obligatie in Japanse yen kan bijvoorbeeld worden losgekoppeld in ten minste drie stukjes risico: een valutarisico (het risico dat de Japanse yen in waarde daalt tegenover uw eigen munteenheid), een rentevoetrisico (het risico dat de Japanse rentevoet omhooggaat nadat u de obligatie hebt gekocht) en een debiteurenrisico (het risico dat de onderneming die de obligatie uitgeeft niet aan zijn verplichtingen voldoet). Derivaten stellen een investeerder in staat om precies die risicocomponenten te kiezen die hij in zijn portfolio wil opnemen of uitsluiten.
Stel u voor dat u, in plaats van een kaartje voor een concert of opera te kopen, opeens de mogelijkheid hebt om voor uzelf uw favoriete sopraan, tenor, violist, dirigent enzovoort uit te kiezen, die allemaal uw favoriete composities uitvoeren. Als u weet wat u doet, zou het resultaat van deze vrijheid zeer buitengewoon zijn en veel beter dan wat u krijgt in een normale ‘voorgeprogrammeerde’ voorstelling. Maar als uw kennis beperkt is, kan uw persoonlijke schepping ook rampzalig uitpakken. Derivaten geven portfolio’s dat soort vrijheid, maar vereisen ook veel meer kennis dan de gemiddelde investeerder zich eigen heeft gemaakt. Het verschuiven van risico’s van de ene naar de andere plek is mooi, zolang de partij die het risico aangaat zowel deskundig is als voldoende sterk om het risico te dragen. Maar Martin Mayer schreef de wet van het feit dat ‘instrumenten die risico’s verschuiven, uiteindelijk het risico verschuiven naar hen die het minst in staat zijn dat te dragen.’188 Hoewel ik denk dat dit een te gemakkelijke generalisering is, zijn er vele instellingen die zich lelijk bezeerd hebben, zonder te begrijpen waardoor ze werden getroffen. Barings, gedurende 233 jaar een topnaam in de City van Londen, werd een van de meest spectaculaire slachtoffers van dit proces (zie kader).
|
In 1818 zei hertog de Richelieu dat er zes grootmachten in Europa waren: Frankrijk, Engeland, Pruisen, Oostenrijk, Rusland en Barings. Deze reputatie hielp niet in februari 1995, toen op de derivatenmarkt van Singapore één jonge handelaar in een paar dagen $1,5 miljard verloor – twee keer het vermogen van de bank. De verrassing was waarschijnlijk het grootst binnen de bank zelf omdat Ron Baker, hoofd van de Groep Financiële Producten van Barings Bank, de activiteiten van Nick Leeson een enthousiaste beoordeling had gegeven: ‘Nick had een verbazingwekkende dag op SIMEX (…) Baring Singapore wás de markt (…) Nick ziet gewoon fenomenale mogelijkheden, en hij gebruikt ze ook.’187 |
Maar derivaten bestaan en ze zullen ook blijven bestaan omdat ze, als ze goed gebruikt worden, nuttig kunnen zijn voor de maatschappij en winstgevend kunnen zijn voor de financier. We moeten dus maar wennen aan de gedachte dat ze nog voor een paar enorme verrassingen zullen zorgen, net zoals de orkestcombinaties van de amateur in onze eerdere muzikale metafoor. Zoals Dr. Jekyll veranderde in Mr. Hyde, zo kan de cursor op een computerscherm de aard van een positie in derivaten van het ene moment op het andere doen veranderen.