Het geld van de toekomst/Hoe gemeenschappen in verval geraken
| ← | → |
Om het weefsel van een gemeenschap te ontrafelen, zal het geen verrassing zijn dat u het tegenovergestelde moet doen van wat haar destijds hielp ontstaan. Daarom stel ik als algemene regel voor dat gemeenschappen in verval geraken wanneer niet-wederkerige uitwisseling van geld de plaats inneemt van de uitwisseling van geschenken.
Laten we nog eens kijken naar de eerder beschreven voorbeelden van het bouwen van gemeenschappen, beginnend met de laatste, de wetenschappelijke gemeenschap. Zij tonen alle aan dat de gemeenschap gaat ontrafelen telkens wanneer de uitwisseling plaatsvindt met ‘normale’ munteenheid en de uitwisseling van geschenken vervangt.
Dr. Jonathan Kind, hoogleraar genetica bij MIT, zegt: ‘In het verleden was een van de sterke punten van de Amerikaanse biomedische wetenschap de vrijheid om materialen, kweekjes van organismen en informatie te ruilen… Maar nu (nu de universiteiten proberen geld te verdienen met de commerciële mogelijkheden van recombinant DNA), als u particulier gewin en het patenteren van micro-organismen goedkeurt en institutionaliseert, dan verstuurt u geen kweekjes meer omdat u niet wilt dat ze ter beschikking van de publieke sector komen. Dat gebeurt nu al. Mensen delen hun kweekjes van bacteriën en hun resultaten niet meer zo vrijelijk als ze dat in het verleden deden.’86 Het weefsel van een hoeksteen van de wetenschappelijke gemeenschap is gaan te rafelen.
Het eerste belangrijke contact met Noordwest-Amerikaanse indianen werd gelegd door Kapitein Cook ten tijde van de Amerikaanse Revolutie. Daarna trokken pelsjagers het land in en de Hudson Bay Company vestigde haar eerste buitenposten in de jaren dertig van de 19e eeuw. Deze mensen waren alleen maar geïnteresseerd in huiden en lieten de indianen verder met rust. Maar decennia voordat de missionarissen kwamen om te proberen de ‘heidense’ tradities van de autochtone bevolking te veranderen, begonnen sommige gemeenschappen te ontrafelen door hun contacten met de commerciële activiteiten van de handelaren. Stammen die de uitwisseling van geschenken in hun gemeenschap hadden vervangen door uitwisseling van geld, vielen binnen een generatie uit elkaar.
Steeds wanneer ergens ter wereld traditionele samenlevingen commerciële contacten met de westerse wereld kregen, heeft dit proces zich herhaald. Zodra zich niet-wederkerige geldruil in deze traditionele samenlevingen ging voordoen, begonnen hun gemeenschappen in verval te geraken. Ik heb dit in de jaren zeventig met eigen ogen zien gebeuren in het Peruviaanse Amazonegebied, toen de Peruviaanse nationale munteenheid binnen sommige stammen begon te circuleren.
In het licht van al het voorgaande moeten we een gemeenschap niet zien als een toestand maar als een proces. Daarom definieer ik een gemeenschap als een groep mensen die elkaars geschenken honoreren, die erop kunnen vertrouwen dat hun geschenken op een gegeven moment en op een of andere manier zullen worden beantwoord.
Als we terugkijken naar de vreemde wereldwijde epidemie van het verval van gemeenschappen kunnen we nu iets zien dat een gemeenschappelijk mechanisme kan zijn achter het verval van de stammen van de Amazone, achter de verandering van de Italiaanse grote familie naar nucleaire families of de crisis van het westerse nucleaire gezin. Hoewel andere factoren zeker een rol spelen is er één sleutel die op al deze fenomenen past. Niet-wederkerige geldruil is binnen al deze systemen van gemeenschappen een rol gaan spelen. Sommige economische theorieën beoordelen de vermunting van alle transacties als een belangrijk teken van ‘ontwikkeling’, omdat ze vanaf dat moment in het nationale statistische systeem worden opgenomen. Geen wonder dat het proces van verval van gemeenschappen ook het hoogst is in de meer ‘ontwikkelde’ landen.
Zoals Hazel Henderson zegt: ‘Als je wilt dat je ontbijt wordt klaargemaakt door je moeder, ga dan naar McDonald’s waar ze het aan het opdienen is.’ In een samenleving waar u uw zoon moet betalen om het gras te maaien staat het verval van het kerngezin voor de deur.
In een recent onderzoek naar de prioriteiten van de Amerikaanse bevolking gaf een verbazingwekkende 86% van de bevolking de belangrijkste plaats aan de wens om ‘buurten en gemeenschappen opnieuw op te bouwen’.87 Dit is een prioriteit waar iedereen het over eens lijkt te zijn.
Maar hoe kan de gemeenschap in de tegenwoordige wereld worden herbouwd?