Het geld van de toekomst/Scenario’s—een blik op de toekomst

←

Hoofdstuk 4. Vijf scenario’s voor de toekomst

Het geld van de toekomst (106) Bernard Lietaer

De Officiële Toekomst: ‘Meer van hetzelfde’

→

Scenario’s zijn gereedschappen die ons helpen om op gestructureerde manier na te denken over een complexe serie gebeurtenissen of verbanden. Zij geven informatie voor onze besluiten en keuzes van vandaag, die gericht zijn op het scheppen van een betere toekomst. Zij stellen ons in staat, op betere informatie gebaseerde besluiten te nemen, die bestand zijn tegen een brede reeks toekomstige mogelijkheden. Aristoteles vermoedde lang geleden dat als we de toekomst kennen, we die niet kunnen veranderen; en als we die kunnen veranderen, kunnen we die niet kennen. Daarom zijn scenario’s geen extrapolaties of voorspellingen.

Een van de eerste ontwerpers van het bouwen van scenario’s, Napier Collyns, heeft het proces ‘een fantasierijke sprong in de toekomst’ genoemd. Zijn collega, Peter Schwartz, voorzitter van Global Business Network, beschreef ze als ‘gereedschappen om een langetermijnvisie te maken; het zijn verhalen over hoe de wereld zou kunnen worden. Het zijn verhalen over betekenis en bedoeling. Zij leggen uit waarom dingen zouden kunnen gebeuren en zij brengen in gebeurtenissen ordening en samenhang aan. Verhalen zijn de oudste manier in de geschiedenis om kennis te organiseren en te communiceren, en een van de duidelijkste wegen naar uw visuele geheugen.⁹⁷

Dit bouwen van scenario’s heeft drie doelen:

1. Het ter discussie stellen van gewoontes in gedachtevorming, mentale modellen, beelden en overtuigingen. We hebben allemaal onze eigen manier om tegen de wereld aan te kijken, een manier die verenigbaar is met onze standpunten en overtuigingen. Zo’n manier van denken kan een nuttige ontwikkeling van inzichten blokkeren. Scenario’s stellen ons in staat om die filters even weg te nemen, de blinde plekken en de verborgen aannames tevoorschijn te laten komen en een nieuwe blik op de toekomst te geven.
2. Het identificeren en beter begrijpen van de onderliggende krachten waardoor de voornaamste gebeurtenissen plaatsvinden. In ons geval zullen in het bijzonder de gevolgen van een verschuiving van de controle over geldstelsels naar verschillende nieuwe spelers worden benadrukt.
3. Het creatief met deze ontdekkingen omgaan en het gebruiken van de helderheid die zij verschaffen, om vorm te geven aan een meer gewenste toekomst.

Scenario’s zijn geen academische oefeningen. Het proces van het bouwen van scenario’s stelde Shell in staat de val van de voormalige Sovjet-Unie te voorspellen en zich daarop voor te bereiden, waardoor het een vergissing als het investeren van miljarden dollars in Noordzee-olie kon voorkomen. Shell actualiseert zijn scenario’s nog steeds ongeveer eens per drie jaar.

Dit proces droeg ook bij aan het ‘wonder van Zuid-Afrika’, de vreedzame overgang na de apartheid (zie kader). Dezelfde methodes werden verder verfijnd door het Global Business Network, dat werd opgericht door enkele oud-medewerkers van Shell, en werden later gepubliceerd door Peter Schwartz.⁹⁹

De vlucht van de flamingo’s

Gedurende de eerste helft van de jaren-negentig riepen door Shell getrainde scenariodeskundigen vertegenwoordigers van alle partijen in Zuid-Afrika bijeen. Onder de deelnemers van deze vertrouwelijke bijeenkomsten waren vier ministers van de toekomstige regering van president Mandela. Het scenario dat in Zuid-Afrika werd ingevoerd, werd ‘De vlucht van de flamingo’s’ genoemd, een metafoor voor het door alle partijen langzaam maar gezamenlijk van start gaan. Clem Sunter, nu werkzaam bij Anglo-American, heeft delen uit deze scenario’s gepubliceerd.98