Het geld van de toekomst/Geloofwaardigheid van de media

←

De BV Onderwijs

Het geld van de toekomst (133) Bernard Lietaer

De autonome macht van de onderneming

→

• De geloofwaardigheid van de media in het algemeen is naar een historisch dieptepunt gezonken: volgens een Harris Poll uit 1997 heeft nog slechts 18% van het Amerikaanse publiek vertrouwen in het televisienieuws en 12% in de pers. Dit percentage vertoont voortdurend een daling; de overeenkomstige getallen voor 1990 waren respectievelijk 27% en 18%. Een andere enquête geeft aan dat in 1985 84% van de Amerikanen vond dat hun krant z’n best deed om eerlijk te zijn; in 1996 was dat aantal gedaald tot 47%. In 1985 was 55% van de Amerikanen van mening dat de nieuwsondernemingen ‘de feiten bij het rechte eind hadden’. In 1997 was dat aantal gedaald tot 37%.¹²⁸ Bij veel tijdschriften is het gebruikelijk geworden om hun artikelen eerst door hun adverteerders te laten nakijken. De Los Angeles Times heeft zijn managementstructuur zelfs zodanig georganiseerd dat de samenwerking tussen adverteerder en uitgever zo groot mogelijk is.

EVERYTHING, Inc.

Hier zijn enkele gebieden in het leven die, traditioneel gezien, nog niet binnen het bereik van ondernemingen zijn gekomen maar waarin nieuwe trends ontdekt kunnen worden. Vaak beginnen deze trends in de VS en verspreiden zich vervolgens over de wereld. ‘We zouden moeten erkennen dat de architecturele vernieuwing van onze steden een ondemocratische gebeurtenis is geweest – met beslissingen die in feite bovenin zijn genomen door een verzameling mensen op het gebied van onroerend goed.’125 Extreme vormen hiervan omvatten winkelcentra met hun eigen regels en bewakingsdiensten die in de plaats komen van openbare straten; of sportclubs die in de plaats komen van openbare speelplaatsen. Steden worden vervangen door door ondernemingen gebouwde en bestuurde voorsteden en ‘ommuurde gemeenschappen’. Het aantal van deze ‘veilige gemeenschappen’ steeg van 1000 in 1965 tot 80.000 in 1985, en deze trend is kortgeleden in een versnelling geraakt. De meest effectieve vredesstrijdmacht ter wereld wordt niet geleid door de Verenigde Naties maar door Executive Outcome, een Zuid-Afrikaanse onderneming voor huurlingen die bijvoorbeeld aan het einde van 1995 een relatieve stabiliteit in Sierra Leone herstelde. ‘Terwijl overheden vechten tegen drugsmisbruik, vaak met beklagenswaardig resultaat, hebben farmaceutische ondernemingen de overheid bewerkt om goedkeuring te krijgen voor drugs als stimulantia en antidepressiva – waarvan men kan zeggen dat de effecten net zo groot zijn als van de onwettig verklaarde drugs.’126 Vele sporten, kerken en religieuze sektes zijn gewoon ‘big business’ geworden. Dennis Judd, van het Urban Affairs Department van de Universiteit van Missouri in St. Louis, concludeert: ‘We hebben altijd genoegen genomen met beperkingen binnen een onderneming waar we in de openbare sfeer geen genoegen mee zouden nemen. Maar wat velen niet beseffen is dat het leven binnen een of ander soort onderneming aangeeft waar het in het leven steeds meer om zal gaan.’

• Maar er is ook een groeiend bewustzijn over de dodelijke val die een Corporate Millennium voor de geloofwaardigheid van de media betekent. ‘Het tot stand brengen van geloofwaardigheid betekent het ontwikkelen van een reputatie van het verschaffen van juiste informatie, zelfs als dat een slechte indruk van de informatieverschaffer zou geven.’¹²⁹ Kortom, in een tijdperk van informatie vormt geloofwaardigheid het echte kapitaal. En meedoen met de belangen van ondernemingen vanwege financiële voordelen op de korte termijn betekent vernietiging van dat kapitaal, dat potentieel onherstelbaar is. Peter Bhatia, lid van het Bestuur van de American Society of Newspaper Editors, zegt: ‘Onze geloofwaardigheid is nog nooit zo laag geweest. Er is op dit moment in onze bedrijfstak heel veel zelfonderzoek aan de gang.’¹³⁰ De Columbia Journalism Review noemde de censuur die het gevolg is van de samenwerking tussen ondernemingen en uitgevers ‘The Big Squeeze’.¹³¹ Wat in een democratie uiteindelijk op het spel staat is de legitimiteit van zowel de media als van de ondernemingen.
• Als opmerkelijke uitzondering publiceerde Time een speciaal verslag over ‘Uitkeringen aan Ondernemingen’.¹³² Het tijdschrift definieerde uitkeringen aan ondernemingen als ‘elke actie van een gemeentelijke, staats- en federale overheid waardoor een onderneming of een gehele bedrijfstak een subsidie, onroerend goed, een lening met lage rente of een dienst van de overheid verkrijgt. Dat kan ook een belastingvoordeel zijn.’ Zijn conclusies: ‘Alleen al de federale overheid verstrekt $120 miljard per jaar aan uitkeringen aan ondernemingen… De rechtvaardiging voor veel van zulke uitkeringen is dat de overheid in de VS werkgelegenheid creëert…’ Maar de feitelijke cijfers vertellen een ander verhaal (zie kader).