Het geld van de toekomst/Traditionele samenlevingen
| ← | → |
In het begin van de jaren vijftig leefden Lorna Marshall en haar echtgenoot bij een groep bosjesmannen in Zuid-Afrika. Als afscheidsgeschenk gaven zij aan elk van de vrouwen in de groep een armband van kauri’s. Kauri’s zijn in dat gebied niet aanwezig en ze waren in New York gekocht. Marshall vroeg zich af wat dat zou betekenen voor toekomstig archeologisch onderzoek in dat gebied.
Toen de Marshalls een jaar later terugkwamen, verbaasden ze zich erover dat er helemaal geen kauri’s meer in de groep aanwezig waren. ‘Ze kwamen niet als hele kettingen tevoorschijn, maar afzonderlijk of met twee tegelijk in de versierselen van andere mensen aan de rand van het gebied.’80 De kauri-geschenken hadden zich als water over de bredere gemeenschap verspreid.
Hoewel we vaak de neiging hebben geschenkensamenlevingen als primitief te beoordelen, zijn sommige geschenkenrituelen buitengewoon complex en geraffineerd. In traditionele samenlevingen worden deze geschenkenrituelen beschouwd als te behoren tot de belangrijkste activiteiten binnen de gemeenschap. Juist hun complexiteit is een teken van het belang dat eraan gehecht wordt.
Neem bijvoorbeeld de Tikopia, die in een archipel in Polynesië wonen en niet minder dan vierentwintig verschillende soorten rituele uitwisselingen van geschenken hebben om één huwelijksvoltrekking te doen.81 Het hele proces duurt meerdere dagen.
Op een andere eilandengroep, de Massimarchipel, worden overigens geheel nutteloze ornamenten, Kula genaamd, altijd gebruikt als ceremonieel geschenk van het ene eiland aan het andere. Bepaalde ‘soulava’-halskettingen—die alleen door vrouwen worden gedragen—circuleren tussen de eilanden tegen de klok in, terwijl de mannelijke ‘mwali’-armschelpen onder de mannen met de klok mee circuleren.82
De indianen van Noordwest-Amerika hielden grote bijeenkomsten met alle naburige stammen om potlatch (letterlijk ‘voeden, geven’) te vieren. De status werd bepaald door de kwaliteit en de kwantiteit van de gegeven voorwerpen. Wij vinden mensen beroemd omdat ze veel geld hebben of omdat ze de titel ‘Koninklijke Hoogheid’ dragen. Daarentegen duiden de eretitels bij de Kwakiutl de edelmoedigheid van het geven aan waar mensen aan hebben meegedaan: bijvoorbeeld ‘Wiens bezit tijdens de feesten werd gegeten’ of ‘Van wie de goederen vloeien’.83