Het geld van de toekomst/Een taoïstisch standpunt: alles draait om evenwicht
| ← |
Het geld van de toekomst ({{{page}}}) |
→ |
|
‘Elke expliciete dualiteit is een impliciete eenheid.’
|
Het eerste concept is al verscheidene millennia beschikbaar. Het is het taoïstische standpunt over beschikbare synergie wanneer wij ophouden met weerstand te bieden aan tegenstellingen.
Onze moderne cultuur, onze informatiebronnen, onze waarden, zelfs onze woorden waarmee we communiceren en denken, neigen er altijd toe om dingen te polariseren. Steeds als we een onderscheid maken ‘hangt het af van een aanname van weerstand en een logica van ontkenning’.137 In elke Indo Europese taal bijvoorbeeld denken we ‘koud’ en impliceren daarbij automatisch ‘niet warm’. Het woord ‘gezond’ betekent de afwezigheid van ziekte, enzovoort.
De taoïsten daarentegen beschouwen tegenstellingen niet als elkaar onvermijdelijk uitsluitend. Hun best bekende polariteit bijvoorbeeld is Yin Yang. Wij neigen ernaar dit oriëntaalse concept te vertalen als een uitdrukking van onze bekende tegenstellingen. Daarom nemen wij aan dat Yin Yang tegenstellingen weergeven: zwart of wit, koud of warm, dag of nacht, enzovoort. Onze normale interpretatie is dat zwart wit uitsluit, koud sluit warm uit, het is nacht als het niet dag is, enzovoort.
Taoïsten zien Yin Yang als met elkaar verbonden, als noodzakelijke delen om het geheel mogelijk te maken. Daarom hebben zij het nooit over ‘Yin óf Yang’, maar altijd over ‘Yin Yang’. Op deze manier wijzen zij op het onderlinge verband in plaats van op de ruimte die hen scheidt. Yin is alleen maar zwart voorzover Yang wit is. Yin is alleen maar koud voorzover Yang warm is. De Yin is alleen maar de nacht voorzover de Yang de dag is, enzovoort. Dit verschil in wereldbeeld is subtiel maar van het grootste belang. Taoïsten kijken tegelijk naar het geheel én naar de delen. Elk deel bestaat alleen vanwege het verband met het geheel. Daarentegen nemen wij een deel en stellen dat tegenover het andere deel.
Hetzelfde onderscheid wordt gemaakt in de krijgskunst, waar oosterse tradities spreken van de ‘zachte ogen’ die u in staat stellen om op hetzelfde moment uw tegenstander én de omgeving te zien. Het vissen met (kunstmatige) vliegen vraagt dezelfde ‘zachte ogen’ die zowel de plek waar de haak neerkomt als de hele rivier zien, in tegenstelling tot de ‘harde ogen’ die gebruikt worden bij het vissen met aas, waar de blik alleen gericht blijft op de dobber. Mensen die goed zijn in het kijken naar vogels of walvissen melden precies hetzelfde proces. Kortom, taoïsten zijn vissers met vliegen, terwijl onze eigen taal ertoe leidt dat wij vissers met aas moeten blijven (zie het kader over Lao tse).
Wie van u heeft bijvoorbeeld de titel van deze paragraaf goed gelezen: ‘Alles draait om evenwicht’. Hebt u automatisch ‘Het draait allemaal om evenwicht’ gelezen, wat een andere betekenis heeft? Of hebt u gewoon gedacht dat het een typefout was?
Als deze tekst in Chinese karakters zou zijn geschreven, zouden haar lezers onmiddellijk begrepen hebben wat er wordt bedoeld: het geheel bestaat slechts door het evenwicht tussen de twee delen. ‘Alles draait om evenwicht’ wordt geïllustreerd door het klassieke Tai ji symbool, waar zwart en wit één geheel vormen door hun evenwichtige interactie. Merk op dat niet alleen de ene tegenstelling vorm geeft aan de andere, maar dat in het hart van elke polariteit het tegendeel aanwezig is (het witte puntje in het zwarte vlak van het symbool). (Zie figuur 9.3.)
Waar het hier om gaat is dat we zien dat de onderbewuste macht van onze taal ons laat lezen wat we verwachten in plaats van wat er staat. Onze eigen woorden laten ons automatisch tegenstellingen projecteren en zien, waar in feite ook een harmonieuze interactie aanwezig kan zijn of zelfs overheersend aanwezig is.