Het geld van de toekomst/Waarom geld geen ding is
| ← | → |
We moeten nu een belangrijke illusie in de magie rond geld wegnemen: geld is geen ding.
Gedurende het grootste gedeelte van de geschiedenis heeft geld absoluut een ding geleken, zelfs een ongelooflijke variëteit van dingen (zie kader). Zelfs zonder de meest recent overheersende vormen van geld te noemen, zoals papier, goud, zilver of brons, creëerde Glyn Davies een volledig geldalfabet met een kleine selectie van objecten die dienden als symbolen van waarde: van amber tot zout, met daartussen eieren, gongs, kralen, rijst, schoffels, spijkers, varkens en vingerhoedjes.43
|
Niet alleen was geld erg verschillend naar de soort objecten die als zijn symbool gebruikt werden, maar ook in grootte. De kleinste munten waren waarschijnlijk munten met een kleine nominale waarde uit Lydië, de plaats waarvan Herodotus zei dat daar omstreeks 687 v.C. de ‘moderne’ munten werden uitgevonden. Hun kleinste nominale waarde werd geslagen in 0,006 ounces (een vijftiende van het gewicht van een moderne penny in de VS) in elektrum, een natuurlijk voorkomende legering van goud en zilver. Het record voor de zwaarste munt wordt zonder twijfel gehouden door het geld van het eiland Yap, in de Carolina Eilanden in de West Pacific. Het zijn gigantische, grote ronde schijven van een speciale kalksteen, met een doorsnee van ongeveer twee tot vier meter, die worden uitgehakt uit rotsen op eilanden 600 kilometer verderop. Het is een ‘macho’ munteenheid, ceremonieel gebruikt door mannen, zonder ze te verplaatsen van de plek waar ze staan. De vrouwen op Yap gebruiken praktischer geld in de vorm van strengen mosselen. |
Het is interessant om met een klein denkexperiment de aura van geld van al deze dingen te verwijderen. Als u, eenzaam op een eiland gestrand, een ding in uw zak had—bijvoorbeeld, een mes—dan zou dat mes op uw eiland nog steeds gebruikt kunnen worden als mes. Neem nu eens, in deze gedachtegang, een miljoen dollar met u mee, in welke vorm u maar prettig vindt: kasgeld, een cheque aan toonder, creditcards, goudstaven, Zwitserse francs, zelfs een van de hiervoor in het alfabet genoemde vormen van geld die u leuk vindt. Welke vorm u ook kiest, op dat eiland verandert dat geld in papier, plastic, metaal of wat dan ook, maar het heeft opgehouden geld te zijn.
Gebeurtenissen in recente decennia hebben de niet-materiële aard van geld nog duidelijker gemaakt. In 1971 stopten de Verenigde Staten met het definiëren van de waarde van de dollar in termen van goud. Sindsdien vertegenwoordigt de dollar een belofte van de regering van de VS om die dollar te vervangen—door een andere dollar. Toen de dollar nog een tegenwaarde in goud vertegenwoordigde konden we gemakkelijker geloven dat hij een zekere objectieve waarde had. Met het afschaffen van de dollar/goudpariteit is dit zelfbedrog moeilijker geworden.
We geven nog een andere vergelijking tussen geld en tovenarij. Geen enkel optreden van een tovenaar is compleet zonder verdwijntruc. Geld heeft dit kunststuk op spectaculaire wijze vertoond. Ooit, toen geld nog vooral bestond uit gouden en zilveren munten, gaven banken stukken papier uit die aangaven waar het metaal werd bewaard. De volgende stap in de verdwijntruc is al ver op gang. De grote meerderheid van ons papiergeld is verder gedematerialiseerd tot binaire bits in computers die eigendom zijn van onze bankiers, commissionairs of andere financiële instellingen, en er wordt serieus over gesproken dat dit alles spoedig zal zijn opgenomen in de virtuele wereld. Moeten we wachten tot het laatste stukje papiergeld verdwenen is in een cyberportemonnee voor we ons de echte niet-materiële aard van het geld realiseren?